cumhuriyetin ilanı

Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadele döneminde attığı her adımda halkın desteğini sağlamaya çalışmıştı. 23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılması ile yeni Türk devleti kurulmuş oluyordu. Bu devlet milli egemenlik İlkesine dayalı idi. Lozan Barış Konferansı sırasında iç politikada izlenecek konular gündeme geldi. Bu konular bazı milletvekilleri arasında tartışmalara yol açtı. İtilaf Devletleri bu durumdan faydalanmaya çalıştılar. Savaş durumu yeniden gündeme geldi. Bunun üzerine TBMM, 1 Nisan 1923'te meclisi yenilemek için yeni bir milletvekili seçiminin yapılmasına karar verdi. Yapılan seçimler sonunda ikinci Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Lozan Antlaşması'nı bu meclis onayladı. Birinci TBMM (1920-1923) Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren ve vatanı kurtaran meclisti. İkinci TBMM (1923-1927) ise inkılapları gerçekleştiren meclis oldu. Cumhuriyetin ilanı da ikinci TBMM tarafından gerçekleştirildi. Cumhuriyetin ilan edilmesinin nedenleri şunlardır: 1. Milli egemenliğinin gerçekleşmesine en uygun rejimi cumhuriyetti. 2. 1923'te Hükümetin istifa etmesiyle yeni bir Hükümetin kurulması gerekiyordu. Ancak Meclis hükümeti sistemine göre yeni bir Hükümetin oluşturulması çok güçtü. Bu krizi aşmak için meclis hükümeti sistemi yerine kabine Hükümeti sistemine geçilmesi gerekiyordu. Bu da ancak cumhuriyetin ilanı ile mümkün olabilirdi. 3. Saltanatın kaldırılmasından sonra devlet başkanlığı ve devletin rejimi sorunu ortaya çıkmıştı. Bu sorun da cumhuriyet yönetiminin ülkeye getirilmesiyle çözümlenebilirdi. 29 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları tarafından Cumhuriyet ilan edildi. Bu yönetim değişikliği anayasaya eklendi. Cumhuriyetin ilanın sonuçları; 1. Cumhuriyet'in ilanı ile yeni Türk devletinin adı konulmuş ve yönetim biçimi belirlenmiştir. 2. Cumhurbaşkanlığı görevi ortaya çıkmış ve TBMM tarafından İlk cumhurbaşkanı olarak TBMM Başkanı Gazi Mustafa Kemal seçilmiştir. Böylece devlet başkanlığı sorunu çözümlenmiştir. İlk başbakan da İsmet (İnönü) Paşa olmuştur. 3. Meclis hükümeti sistemi yerine kabine hükümeti sistemi getirilerek hükümet kurma işleri kolaylaşmış böylece meclisin yürütme işlevi hızlanmıştır. Artık TBMM Hükümeti yerine, Cumhuriyet hükümetleri kurulmaya başlanmıştır. 4. “Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olması” İlkesi hayata geçirilmiştir. 5. Mustafa Kemal Paşa “En büyük eseri olarak” cumhuriyeti göstermiştir.